Diabetes staat de laatste jaren veel in de belangstelling. Dat is niet verwonderlijk aangezien het één van de snelst groeiende (chronische) ziekten van het moment is: ieder jaar komen er 85.000 nieuwe  diabetespatiënten bij. De verwachting is dat in Nederland in 2025 zo’n 1,5 miljoen mensen diabetes hebben ontwikkeld. Meer dan de helft van deze patiënten krijgt ooit te maken met bijkomende, zeer ernstige complicaties. 10 tot 20% van deze mensen ontwikkelt een nierziekte. Alle reden om meer te weten te komen over een nieuw onderzoek naar de ontwikkeling van nierziekten bij diabetes.

Aantasting van de nieren

De ernstige complicaties van diabetes ontstaan door een jarenlang te hoge bloedsuiker. Dit tast na verloop van tijd de (kleine) bloedvaten en zenuwen in het lichaam aan, alsook de bloedvaten van de nierfilters. Het gevolg is dat de nieren niet meer goed werken en de afvalstoffen, die normaliter uit geplast worden, in het lichaam achterblijven. Deze afvalstoffen kunnen patiënten erg ziek maken. Diabetische nefropathie is de benaming voor diabetespatiënten die zo’n nierziekte hebben ontwikkeld. De ziekte kan tot verlies van de nierfunctie en uiteindelijk zelfs tot de noodzaak van een nierfunctievervangende behandeling leiden.

Geen duidelijke symptomen

Het probleem is dat de ziekte gedurende de eerste jaren geen duidelijke symptomen heeft. De nieren blijven namelijk het vermogen om vocht en afvalstoffen kwijt te raken, lang behouden. Mensen kunnen dus jaren slecht functionerende nieren hebben, zonder dat zij het weten. Daarnaast hebben de nieren veel reservecapaciteit, waardoor er pas klachten ontstaan als al een groot deel van de nierfunctie verloren is gegaan. Mensen met diabetische nefropathie overlijden vaak vroegtijdig door hart- en vaatziekten.

Nieuw onderzoek

De Stichting Preventies Diabetes steunt sedert 2013 een onderzoek op het gebied van diabetes en nierziekten, dat wordt uitgevoerd aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). De reden voor steun is de epidemische toename van diabetes type 2 en de daaraan gekoppelde toename van het aantal patiënten met nierziekten. De Stichting hoopt met de resultaten van het onderzoek uiteindelijk een stap dichterbij te komen om nierziekten - die ontstaan door diabetes - beter te behandelen, of zelfs te voorkomen.

Onderzoekers LUMC

Pascal Bus is aangesteld als onderzoeker in opleiding op de afdeling pathologie, in de subgroep nefropathologie. Onder leiding van promotor Prof. Dr. J.A. Bruijn begeleiden een drietal onderzoekers 15 promovendi en studentonderzoekers. Deze onderzoeksgroep wil uitsluitend met de beste onderzoekers werken, gezien de ambitieuze doeleinden van de verschillende onderzoeken die de afdeling heeft lopen. Tijdens het project begeleidt Bus zelf meerdere studenten: vanaf begin januari 2014 assisteert een 4e jaars student Medische Biologie hem.  Bus licht zelf graag zijn onderzoek toe.

Wat houdt het onderzoek in?

‘In mijn onderzoek gaan we na hoe nierziekten ten gevolge van diabetes ontstaan en zich ontwikkelen, bij zowel diabetes type 1 als type 2.’

Hoe ontstaat diabetische nefropathie?

‘Een van de belangrijkste oorzaken is schade aan de bloedvaatjes in de nier. Het repareren van deze schade is essentieel bij het voorkomen van nierziekten. Een hoge bloeddruk, een verhoogd cholesterol in het bloed en een verkeerde glucosehuishouding zijn de grootste risicofactoren voor de ontwikkeling van nierziekten. Een belangrijke groeifactor die een rol speelt in het onderhouden en beschermen van de nier, is VEGF-A. De rol van deze groeifactor in combinatie met de eerder genoemde risicofactoren onderzoeken wij graag verder.’

Wat is het doel van dit onderzoek?

‘Het belangrijkste doel van dit project, dat ik in vier jaar dien af te ronden, is om te onderzoeken hoe we vaatschade in de nier kunnen voorkomen en of we door middel van het beïnvloeden van deze groeifactor de herstelmogelijkheden kunnen verbeteren. Het is de bedoeling om achterliggende mechanismen te ontdekken bij het ontstaan van diabetische nefropathie, en hierdoor mogelijk therapeutisch handvaten te vinden.’

Werk je ook samen met andere onderzoekers op dit ziektegebied?

‘Samenwerking met andere onderzoekers heeft grote toegevoegde waarde. Met het oog hierop publiceren wij onze resultaten als artikelen in belangrijke wetenschappelijke tijdschriften. Ook presenteren wij onze resultaten op congressen. De voornaamste is de ‘American Society of Nephrology, ASN’ in Amerika, het grootste niercongres ter wereld waar artsen en onderzoekers de nieuwste ontwikkelingen en behandelmethoden uitwisselen. Hier komen alle grote namen van ons vakgebied samen, een prachtige plek om met collegaonderzoekers te netwerken.’

Internationale top

Het LUMC heeft een traditie van vele jaren van baanbrekende medische en bio-medisch onderzoek en behoort tot de internationale top. In deze omgeving heeft de subgroep nefropathologie een aantal onderzoeken met succes uitgevoerd, dat het aanzien van de groep in de onderzoekswereld heeft vergroot. Een voorbeeld is het onderzoek naar de pathologische classificatie van diabetische nefropathie. Artsen hebben dankzij deze resultaten een handvat, waardoor zij bij het onderzoeken van een nier, direct weten in welke fase van de ziekte deze persoon zich bevindt. In samenwerking met verschillende laboratoria wereldwijd heeft de Leidse groep deze classificatie van de verschillende stadia in de ziekte opgesteld. Deze classificatie is nu de nieuwe internationale standaard om diabetische nefropathie te classificeren.

Hoe voorkomt u diabetes en diabetische nefropathie?

Jaarlijkse controles van essentieel belang!

• Let er goed op dat uw bloedsuiker en bloeddruk niet te hoog zijn.
• Maak een afspraak met uw huisarts wanneer uw gezichtsvermogen afneemt, en vraag of er een kans is dat u diabetes heeft. Vroege diagnose is belangrijk om erger te voorkomen.
• Heeft u reeds diabetes type 2, dan zijn regelmatige controles vanwege de kans op nierziekten noodzakelijk.
  Diabetespatiënten boven de 12 jaar zouden tenminste eenmaal per jaar de urine dienen te onderzoeken op het eiwit albumine. Het eerste teken van diabetische nefropathie is namelijk verlies van kleine hoeveelheden albumine in de urine. Door vroegtijdige opsporing kan in een vroege fase met behandeling worden gestart en verdere nierschade worden tegengegaan.

 

Een gezonde leefstijl!

Verandering van de leefstijl is echter het belangrijkste dat u kunt doen om diabetes en diabetische nefropathie te voorkomen. Dat houdt in dat mensen met overgewicht dienen af te vallen. Daarnaast helpen gezond eten – dus veel groente, fruit, vette vis en vezels en weinig dierlijke vetten en zout - en regelmatig bewegen mee om de gevoeligheid voor insuline te verbeteren en de glucose te stabiliseren. U vermindert hiermee de kans op het verkrijgen complicaties als nier ziekten aanzienlijk.